Ai cũng biết Software as a Service - tức là làm phần mềm rồi bán - đã và đang là một giấc mơ rất hứa hẹn và hấp dẫn, nhất là sau khi có Claude Code, ChatGPT và các công cụ coding AI khác khiến việc tạo ra sản phẩm trở nên dễ dàng.
Giấc mơ xây một SaaS, bán lại cho hàng triệu đô rồi nghỉ hưu sớm, đạt tự do tài chính, nghe ai mà không mê!
Tuy nhiên mình không tin điều đó còn đúng nữa, trừ khi bạn đang tạo ra một cái gì đó thực sự đột phá, thật sự khác biệt về công nghệ hay dữ liệu quý.
Vấn đề với SaaS truyền thống
Lấy phần mềm kế toán làm ví dụ nha.
Trước đây, chỉ có vài công ty lớn mới có đủ khả năng xây dựng phần mềm kế toán. Người dùng trả tiền mua bản quyền để làm sổ sách, xuất hoá đơn, tạo báo cáo P&L, báo cáo tài chính.
Chi phí để dựng được một hệ thống như vậy quá cao nên chỉ những ai có nguồn lực mới tham gia được, và khi họ xây dựng xong thì mọi người buộc phải sử dụng.
Vấn đề là, qua nhiều năm, SaaS thường rơi vào hai kịch bản:
-
Thứ nhất, người dùng phải trả quá nhiều tiền so với giá trị thực nhận. Ví dụ bạn mua phần mềm kế toán, dùng 10 năm chỉ xoay quanh vài tính năng cơ bản, nhưng vẫn phải trả phí duy trì, nếu không thì bị cắt quyền truy cập.
-
Thứ hai, phần mềm trở nên quá…rối - quá nhiều chứng năng. Công ty công nghệ vốn thích nâng cấp, thêm chức năng, nhưng càng ngày giao diện càng rối rắm, thừa mứa nút bấm, khiến người mới phải học rất lâu. Đến mức ở nhiều công ty, việc huấn luyện nhân viên thực tập hay việc sử dụng thành thạo phần mềm trở thành một kỹ năng riêng, tiêu tốn không ít thời gian.
Chi phí xây dựng đã thay đổi
Ngày nay mọi thứ đã thay đổi, vì chi phí tạo ra một ứng dụng đã giảm xuống rất nhiều.
Trước đây, giống như xây một căn nhà, bạn cần đội ngũ đông người và mất vài năm mới xong. Cách đây trăm năm, cùng một kiểu nhà phải mất gấp đôi thời gian và số nhân công so với hiện tại, vì công nghệ xây dựng chưa phát triển.
Phần mềm cũng vậy, trước kia cần cả một công ty, một đội kỹ sư mới dựng được, còn bây giờ chỉ cần hai người, thậm chí một người cùng AI cũng đủ sức. AI không phải cái gì huyền bí, mà chỉ là một công cụ tăng tốc, giống như việc bạn có iPhone chụp ảnh tức thì thay vì trước đây phải dùng máy phim, rồi vào phòng tối để tráng rửa.
Tương lai: Phần mềm được thiết kế riêng
Vì chi phí xây ứng dụng thấp như vậy, điều hợp lý hơn là mỗi người, mỗi doanh nghiệp nên có phần mềm riêng, đúng với nhu cầu thực tế của mình.
Nếu bạn chỉ cần một nhóm tính năng thì chỉ cần xây nhóm đó, không cần thừa thãi. Giao diện cũng được thiết kế theo quy trình kinh doanh của bạn, thay vì bị ép theo lối chung.
Ví dụ có doanh nghiệp cần hai bộ sổ sách cùng lúc, trước đây phần mềm kế toán phổ biến không cho phép làm điều này, chỉ phục vụ mục đích báo cáo mà không hỗ trợ quản trị, dẫn đến việc không thể thấy rõ lãi lỗ theo nhu cầu quản lý.
Từ nay trở đi, mình tin sẽ là thời kỳ của ứng dụng được thiết kế riêng. Chi phí xây dựng thấp nên giá trị của phần mềm không còn nằm ở "nó có tồn tại" nữa, mà nằm ở khả năng của người tạo: biết lắng nghe khách hàng, hiểu thật sâu vấn đề, và giải quyết theo cách phù hợp nhất cho người sở hữu, tức là chính doanh nghiệp đó.
Trước kia chi phí quá lớn buộc người ta phải làm sản phẩm đại trà, giống như quần áo H&M hay Zara, sản xuất số lượng lớn cho tất cả. Còn hiện tại, phần mềm hoàn toàn có thể giống như đồ may đo: nhỏ gọn, dễ dùng, mạnh mẽ và thật sự khớp với người dùng.