Khi nhận công việc full-time đầu tiên ở Anh, mình cũng giống nhiều người mê nhiếp ảnh: sắm một chiếc Canon 5D Mark III. Đó là món đồ chơi mới, phần thưởng cho hành trình tìm việc thành công. Mình mê thông số kỹ thuật, việc xoay từng nút ở chế độ manual, cảm giác chuyên nghiệp khi cầm máy.
Nhưng vẫn thiếu thứ gì đó.
Cảm giác trống trải khi chụp một mình
Mình mang máy đi dạo, săn góc chụp thú vị. Mình học khẩu độ, tốc độ, ISO — mọi thứ kỹ thuật. Ảnh phong cảnh, kiến trúc, đường phố đều ổn, thậm chí khá tốt.
Nhưng về nhà xem lại, lòng vẫn... trống. Không có kết nối, không tia lửa. Những tấm ảnh chỉ như bài tập bố cục và phơi sáng.
Phát hiện tối thứ Năm
Ngoài giờ làm, mình chơi accordion. Tối thứ Năm nào cũng tới một quán pub có buổi jam session. Những người ở đó trở thành bạn thân của mình, không chỉ là quen biết xã giao.
Một lần mình mang máy. Không vì mục đích lớn lao, chỉ muốn chụp bạn mình đang chơi nhạc. Mình tình nguyện làm photographer — không thù lao, không danh phận, chỉ là người có máy ảnh muốn giúp.
Và lúc đó mọi thứ bỗng khớp lại.
Niềm vui phục vụ qua nhiếp ảnh
Chụp bạn bè biểu diễn khiến nhiếp ảnh đổi khác hẳn. Bỗng nhiên mỗi tấm ảnh có mục đích:
- Nhạc công có hình ảnh dùng cho profile cá nhân.
- Ban nhạc có nội dung để quảng bá show.
- Mọi người có kỷ niệm về những đêm họ thực sự sống hết mình với âm nhạc.
Một cử chỉ tưởng nhỏ, chỉ hơi mất thời gian với mình, lại có giá trị thực với họ. Và niềm vui của họ trở thành niềm vui của mình. Sự biết ơn của họ thắp lửa cho đam mê của mình.
Mình nhận ra: Mình không yêu nhiếp ảnh một cách chung chung. Mình yêu nhiếp ảnh sự kiện. Mình yêu việc ghi lại khoảnh khắc con người tỏa sáng và phục vụ họ qua ống kính.
Mẫu số chung của mục đích
Đây không phải lần đầu mình nhận ra mô thức này. Nhiều năm trước, mình mê chèo SUP (paddleboarding). Nhưng chỉ hưởng thụ cho riêng mình là chưa đủ. Mình luôn nghĩ: “Làm sao nhiều người khác cũng cảm nhận được điều này?”
Thế rồi mình mở một công ty du lịch trải nghiệm paddleboard. Không phải vì muốn cơ bắp hay thành vận động viên, mà vì mình muốn chia sẻ cảm giác lướt trên mặt nước — sự kết hợp hoàn hảo giữa vận động và bình yên.
Dụng cụ không quan trọng bằng việc phục vụ
Bài học rút ra: Mọi công cụ, kỹ năng hay công nghệ mới chỉ có ý nghĩa khi nó giúp mình phục vụ người khác.
Dù là:
- Máy ảnh ghi lại khoảnh khắc đẹp nhất của ai đó
- Đoạn code giải quyết vấn đề cho khách hàng
- ChatGPT hỗ trợ ai đó diễn đạt tốt hơn
- Chiếc paddleboard mang đến trải nghiệm phiêu lưu đầu đời
Bản thân công cụ không đem lại sự viên mãn. Chính việc phục vụ mới làm được điều đó.
Khung tìm mục đích của mình
Giờ đây, khi gặp điều gì mới — công cụ AI mới, ngôn ngữ lập trình mới, bất kỳ thứ “lấp lánh” nào — mình tự hỏi:
- Cái này giúp ai?
- Nó giải quyết vấn đề gì cho họ?
- Mình có thể dùng nó để mang lại niềm vui hay giá trị cho người khác thế nào?
Nếu không trả lời được, mình bỏ qua. Cuộc đời quá ngắn để làm chủ một công cụ không phục vụ ai.
Những điều nhỏ cũng đáng giá
Bạn không cần mở công ty hay dự án hoành tráng. Đôi khi sự phục vụ lớn nhất nằm trong những cử chỉ nhỏ:
- Chụp ảnh trong buổi diễn của bạn bè
- Dạy ai đó một kỹ năng mới
- Tự động hóa một việc lặp lại cho đồng nghiệp
- Đơn giản là có mặt cùng công cụ khi ai đó cần
Chìa khóa là chuyển tư duy từ “Mình làm được gì với thứ này?” sang “Mình làm được gì cho người khác bằng thứ này?”
Chỉ một thay đổi nhỏ, nhưng làm mọi thứ khác hẳn.